Kur mendojmë për shëndetin, sytë shpesh janë në fund të listës. Zemra, truri, kockat – të gjitha janë prioritet. E shikimi? Mendojmë për të vetëm kur fillon të dobësohet. Ndërsa është normale që me moshën të ndodhin ndryshime, ka zakone që mund ta përshpejtojnë këtë proces ndjeshëm.
Oftalmologët paralajmërojnë se ekziston një zakon i përditshëm që seriozisht rrezikon shikimin tonë, por shumica e njerëzve nuk e dinë sa është i dëmshëm.
Çfarë ndodh me sytë ndërsa plaket trupi?
“Me kalimin e moshës, lenteja në sytë tanë bëhet më pak elastike. Kjo e bën të vështirë fokusimin në objekte afër, si libra, ekrane apo telefoni,” shpjegon dr. Diane Hilal-Campo, specialiste e oftalmologjisë. Prandaj syzet për lexim pas të dyzetave janë thuajse të pashmangshme.
Me moshën rritet edhe rreziku nga sëmundje serioze të syrit si degenerimi i makulës (pjesës së verdhë të retinës), glaukomi dhe katarakti. Lajmi i mirë? Edhe pse nuk mund t’i parandalojmë plotësisht, mund të ulim ndjeshëm shanset për t’i zhvilluar nëse heqim zakonet që i favorizojnë ato.
Zakoni më i rrezikshëm për sytë: pirja e duhanit
Sipas dr. Sandra Brown, oftalmologe dhe këshilltare e Fondacionit për Sytë e Tharë, zakoni më i dëmshëm për shëndetin e syve nuk është vetëm shikimi i vazhdueshëm në ekran, por pirja e duhanit. Përfshihet edhe përdorimi i cigareve elektronike.
“Pirja e duhanit rrit rrezikun për degenerim të makulës për 400%, dhe për katarakt rreth 300%,” paralajmëron dr. Brown. Duhani dëmton pjesë kyçe të syrit – retinën, lentet dhe makulën – të gjitha elemente që na mundësojnë shikim të qartë.
Vapingu nuk është alternativë e sigurt
Nëse mendoni se jeni të sigurt sepse nuk pini duhan tradicional – nuk është e tillë. Studimet shkencore tregojnë se tymi nga cigaret elektronike gjithashtu dëmton sytë.
Kimikatet dhe radikalët e lirë nga e-cigareta mund të dëmtojnë stabilitetin e filmit lotues dhe shtresën lipidike të syrit. Për pasojë vërehen irritime, dëmtime të korneës dhe tharje kronike të syrit.
Si të kuptojmë që sytë tanë janë tashmë të dëmtuar?
Simptomat që pirja e duhanit ose vapingu po dëmtojnë sytë përfshijnë: shikim të turbullt, ngjyrat e zbehta, ndjeshmëri ndaj dritës, vështirësi në shikimin natën dhe pamje të dyfishtë. Nëse këto ju duken të njohura, mos pritni – vizitoni një oftalmolog.
Make-up-i mund të jetë një sabotues i heshtur i shikimit
Dr. Hilal-Campo paralajmëron edhe për një rrezik tjetër shpesh të neglizhuar – kozmetikën për sytë. Disa produkte përmbajnë kimikate që mund të irritojnë sytë, të shkaktojnë infeksione apo madje të dëmtojnë korneën.
Veçanërisht problematik është vendosja e lapsit në vijën e brendshme të qepallës. Kjo mund të bllokojë gjëndrat e Meibomit që prodhojnë vajra mbrojtës. Si rezultat? Sy të thatë, të kuq, të irrituar, shikim i paqëndrueshëm dhe dëmtime të përhershme të mundshme.
Ekranet, shkelja e syrit dhe sytë e thatë
Sigurisht, edhe ekranet kanë koston e tyre. “Ekspozimi i lartë ndaj ekranit, qoftë për shkak të punës apo zakoneve, ul frekuencën natyrale të shkeljes,” shpjegon dr. Brown. Kjo bën që filmi lotues të avullojë më shpejt, duke shkaktuar sindromën e syrit të thatë.
“Kjo nuk është më një fenomen i rrallë – po bëhet pandemi mes të rinjve. Syri i thatë mund të ndikojë në çdo aspekt të jetës, nga leximi te drejtimi i makinës apo sporti. Disa njerëz përjetojnë depresion, humbje pune dhe probleme financiare për shkak të kësaj,” thotë ajo.
Harrojmë syzet kundër diellit? Gabim
Rrezet UV dëmtojnë sytë edhe kur është vranët jashtë. Dr. Brown rekomandon përdorimin e syzeve kundër diellit gjatë gjithë vitit.
“Drita UV rrit rrezikun për katarakt dhe degenerim makule. Gjithashtu mund të dëmtojë korneën dhe konjunktivën – shtresën transparente që mbulon pjesën e bardhë të syrit,” paralajmëron ajo.
Në përfundim?
Nuk mund të ndalojmë plakjen e syve, por mund ta ngadalësojmë shumë. Zakone të shëndetshme nuk do të thotë ndryshime drastike, por zgjedhje më të vetëdijshme.
Pirja e duhanit, kozmetika e keqe, ekrani pa pushim dhe harresa e syzeve kundër diellit mund të duken të pafajshme. Por kur i mbledhësh efektet ditë pas dite – pasojat mund të jenë serioze.
